Trendler ve Formasyonlar
Teknik analizin temelini oluşturan trend analizi ve fiyat formasyonları, piyasa hareketlerinin yönünü ve potansiyel dönüş noktalarını belirlemeye yarar. Charles Dow'un "trend arkadaşındır" sözü, trading'in en temel prensiplerinden biridir. Formasyonlar ise piyasa psikolojisinin grafiksel yansımaları olarak, gelecekteki fiyat hareketleri hakkında ipuçları sunar.
Trend Analizi Temelleri
Trend, fiyatın belirli bir yönde hareket etme eğilimidir. Üç ana trend türü vardır:
Yükseliş Trendi (Uptrend)
Higher High (HH)
/\
/ \ Higher High (HH)
/ \ /\
/ \ / \
/ \/ \
/ Higher Low \
/ (HL) \
/ \
/ \
/ Higher Low (HL) \
- Ardışık yükselen dip ve zirveler
- Her dip öncekinden yüksek (Higher Low - HL)
- Her zirve öncekinden yüksek (Higher High - HH)
- Alım fırsatları HL noktalarında
Düşüş Trendi (Downtrend)
\ /
\ Lower High (LH) /
\ /\ /
\ / \ /
\ / \ / Lower High (LH)
\ / \ /
\/ \/
Lower Low Lower Low
(LL) (LL)
- Ardışık alçalan dip ve zirveler
- Her zirve öncekinden düşük (Lower High - LH)
- Her dip öncekinden düşük (Lower Low - LL)
- Satım fırsatları LH noktalarında
Yatay Trend (Sideways/Range)
- Fiyat belirli bir aralıkta hareket eder
- Net yön yoktur
- Destek ve direnç seviyeleri belirgindir
- Range trading stratejileri uygulanır
Trend Çizgisi Dinamikleri
Trend Çizgisi Çizme Kuralları
Yükseliş Trend Çizgisi:
- En az iki belirgin dip noktası bağlanır
- Üçüncü dokunuş trend'i teyit eder
- Dördüncü ve sonraki dokunuşlar güçlü alım fırsatları
- Kırılım = Potansiyel trend sonu
Düşüş Trend Çizgisi:
- En az iki belirgin zirve noktası bağlanır
- Çizgi dirençtir, fiyat altında kalır
- Teste gelişler satım fırsatları
- Yukarı kırılım = Potansiyel dönüş
Trend Çizgisi Güvenilirliği
Güvenilirliği Artıran Faktörler:
- Dokunuş sayısı (3+ ideal)
- Zaman aralığı (uzun süre geçerliliği)
- Eğim açısı (30-45° optimal)
- Hacim onayı (dokunuşlarda yüksek hacim)
Yanlış Kırılımlar (False Breakouts):
- %3 kuralı: Kırılım %3'ten az ise şüpheli
- Kapanış onayı: Mum kapanışı önemli
- Hacim testi: Düşük hacimli kırılımlar güvenilmez
- Retest: Kırılan seviyenin yeniden testi
Trend Kanalları
Paralel çizgilerle oluşturulan trend kanalları, fiyatın hareket alanını tanımlar:
Yükseliş Kanalı:
_________________ Üst Kanal (Direnç)
/ /
/ /
/ /
/_______________/ Alt Kanal (Destek)
Kanal Trading Stratejileri:
- Alt kanaldan al, üst kanaldan sat
- Kanal genişlemesi = Volatilite artışı
- Kanal daralması = Breakout yakın
- Orta çizgi (median line) hedef/destek
Destek ve Direnç Seviyeleri
Destek/Direnç Belirleme Yöntemleri
1. Tarihi Seviyeler:
- Önceki major dip ve zirveler
- Çoklu dokunuşlu seviyeler
- Yuvarlak sayılar (psikolojik seviyeler)
2. Teknik Gösterge Seviyeleri:
- Moving average'lar (özellikle 200 MA)
- Fibonacci retracement/extension
- Pivot noktaları
3. Hacim Profil Seviyeleri:
- POC (Point of Control)
- VAH/VAL (Value Area High/Low)
- HVN (High Volume Nodes)
Destek/Direnç Dönüşümü
"Eski direnç yeni destektir" prensibi:
Önce:
━━━━━━━━━━━ Direnç
↗️ ↘️ ↗️ ↘️
Sonra:
↗️
━━━━━━━━━━━ Destek (Eski Direnç)
↘️ ↗️
Role Reversal Onayı:
- Kırılım sonrası retest
- Hacim artışı ile bounce
- Multiple timeframe teyidi
Devam Formasyonları
Devam formasyonları, mevcut trendin konsolidasyon sonrası devam edeceğini işaret eder.
1. Bayrak (Flag) Formasyonu
Yükseliş Bayrağı:
|
| ←── Bayrak Direği
|
╱─┴─╲
╱─────╲ ←── Bayrak (Paralel Kanal)
╱───────╲
|
| ←── Hedef = Direk Yüksekliği
↑
Özellikler:
- Keskin hareket (bayrak direği) sonrası oluşur
- Kısa süreli konsolidasyon (1-3 hafta)
- Ana trende ters eğimli paralel kanal
- Kırılım yönü ana trend yönünde
Trading Kuralları:
- Giriş: Bayrak üst çizgisi kırılımı
- Stop: Bayrak alt çizgisi altı
- Hedef: Bayrak direği yüksekliği kadar
2. Flama (Pennant) Formasyonu
Yükseliş Flaması:
|
| ←── Flama Direği
|
╱│╲
╱─┼─╲ ←── Flama (Simetrik Üçgen)
╱──┴──╲
|
| ←── Hedef
↑
Özellikler:
- Bayrak benzeri ama üçgen şeklinde
- Yakınsayan trend çizgileri
- Hacim giderek azalır
- Breakout'ta hacim patlaması
Pennant vs Flag:
- Pennant: Yakınsayan çizgiler (üçgen)
- Flag: Paralel çizgiler (kanal)
- Her ikisi de kısa süreli (1-3 hafta)
- Benzer hedef hesaplaması
3. Üçgen (Triangle) Formasyonları
Simetrik Üçgen:
╲ ╱
╲ ╱
╲ ╱
X ←── Apex (Kırılım Noktası)
╱ ╲
╱ ╲
╱ ╲
- Tarafsız formasyon
- Kırılım yönü belirsiz
- Hacim giderek azalır
- Apex'e yakın kırılımlar güçlü
Yükselen Üçgen (Ascending Triangle):
━━━━━━━━━ ←── Yatay Direnç
╱ ╱
╱ ╱
╱ ╱ ←── Yükselen Destek
- Bullish formasyon
- Yatay direnç, yükselen destek
- Alıcı baskısı artar
- Yukarı kırılım beklenir
Alçalan Üçgen (Descending Triangle):
╲ ╲
╲ ╲ ←── Alçalan Direnç
╲ ╲
━━━━━━━━━ ←── Yatay Destek
- Bearish formasyon
- Alçalan direnç, yatay destek
- Satıcı baskısı artar
- Aşağı kırılım beklenir
4. Dikdörtgen (Rectangle) Formasyonu
━━━━━━━━━━━━━━ ←── Üst Direnç
│ ╱╲ ╱╲ ╱│
│ ╱ ╲╱ ╲╱ │
│ │
━━━━━━━━━━━━━━ ←── Alt Destek
Özellikler:
- Yatay konsolidasyon
- Net destek ve direnç
- Range trading fırsatı
- Kırılım yönü belirsiz
Trading Stratejisi:
- Range içi: Destekten al, dirençten sat
- Breakout: Kırılım yönünde pozisyon
- Fakeout riski: Hacim onayı şart
Dönüş Formasyonları
Dönüş formasyonları, mevcut trendin sona erip ters yöne döneceğini işaret eder.
1. Omuz-Baş-Omuz (Head and Shoulders)
Bearish H&S:
╱╲ ←── Baş (Head)
╱ ╲
╱╲╱ ╲╱╲ ←── Sol/Sağ Omuz
╱ ╲
━━━━━━━━━━━━━━ ←── Boyun Çizgisi (Neckline)
Özellikler:
- En güvenilir dönüş formasyonu
- Sol omuz, baş, sağ omuz
- Boyun çizgisi desteği
- Hacim sol > baş > sağ omuz
Trading Kuralları:
- Giriş: Boyun çizgisi kırılımı
- Stop: Sağ omuz üstü
- Hedef: Baş-boyun mesafesi
Ters Omuz-Baş-Omuz:
- Bullish dönüş formasyonu
- Düşüş trendi sonunda
- Aynı kurallar, ters yön
2. Çift Tepe/Dip (Double Top/Bottom)
Çift Tepe:
╱╲ ╱╲ ←── İki Eşit Zirve
╱ ╲ ╱ ╲
╱ ╲╱ ╲
━━━━━━━━━━━━━ ←── Destek/Boyun Çizgisi
Özellikler:
- İki yaklaşık eşit seviye zirve/dip
- Aralarında %10-20 düzeltme
- İkinci zirvede düşük hacim
- "M" veya "W" şekli
Adam & Eve Formasyonu:
- Adam: Keskin V dönüşü
- Eve: Yuvarlak U dönüşü
- Kombinasyonları da görülür
3. Üçlü Tepe/Dip (Triple Top/Bottom)
- Çift tepe/dip'in güçlendirilmiş versiyonu
- Üç test daha güçlü direnç/destek
- Daha az görülür ama daha güvenilir
- Hedef hesaplama aynı
4. Yuvarlama Tabanı/Tepesi (Rounding Bottom/Top)
Yuvarlama Tabanı:
╲ ╱
╲ ╱
╲ ___ ╱
╲ ╱ ╲ ╱
╲__╱ ╲_╱
Özellikler:
- Uzun süreli dönüş formasyonu
- Kademeli momentum değişimi
- "Saucer" veya "Cup" formasyonu
- Sabır gerektiren formasyon
5. Kama (Wedge) Formasyonları
Yükselen Kama (Rising Wedge):
╱
╱ ╱
╱ ╱ ╱ ←── Yakınsayan Yükseliş
╱ ╱ ╱
- Bearish dönüş formasyonu
- Yükseliş momentumu azalır
- Aşağı kırılım beklenir
Düşen Kama (Falling Wedge):
╲ ╲ ╲
╲ ╲ ╲ ←── Yakınsayan Düşüş
╲ ╲
╲
- Bullish dönüş formasyonu
- Düşüş momentumu azalır
- Yukarı kırılım beklenir
Boşluklar (Gaps) ve Anlamları
Gap Türleri
1. Common Gap (Sıradan Boşluk):
- Düşük hacimli
- Genelde kapanır
- Trading aralığı içinde
- Önemsiz sinyal
2. Breakaway Gap (Kırılım Boşluğu):
- Yüksek hacimli
- Önemli seviye kırılımında
- Trend başlangıcı
- Nadiren kapanır
3. Runaway/Measuring Gap (Ölçüm Boşluğu):
- Trend ortasında
- Momentum göstergesi
- Hedef = Hareketin yarısı
- Kısmen kapanabilir
4. Exhaustion Gap (Tükenme Boşluğu):
- Trend sonunda
- Aşırı yüksek hacim
- Hızla kapanır
- Dönüş sinyali
Island Reversal (Ada Dönüşü)
Gap 2
↓
╱──╲ ←── "Ada"
╱ ╲
━━━ ━━━
↑
Gap 1
- İki gap ile izole fiyat alanı
- Güçlü dönüş sinyali
- Yüksek hacim onayı
- Hızlı hareket beklenir
Hacim Doğrulaması ve Formasyonlar
Formasyon-Hacim İlişkisi
Genel Kurallar:
- Formasyon oluşurken hacim azalır
- Breakout'ta hacim patlar
- Hacim onaysız breakout = Fakeout riski
- Pullback'te düşük hacim normal
Pennant Formasyonu ve Hacim
Investopedia kaynaklarına göre:
Pennant Hacim Dinamiği:
Yüksek Hacim Azalan Hacim Hacim Patlaması
│ ╱╲ │
│ ╱ ╲ │
│ ╱____╲ │
Direği Pennant Breakout
Başarılı Pennant Kriterleri:
- Direğinde %50+ hacim artışı
- Formasyon içinde hacim düşüşü
- Breakout'ta ortalama hacmin 2x'i
- Hedef: Direk yüksekliği kadar
Volume Spike Analizi
Formasyon Kırılımlarında:
- Normal hacim × 1.5 = Zayıf sinyal
- Normal hacim × 2.0 = Orta sinyal
- Normal hacim × 3.0+ = Güçlü sinyal
Hacim Profili ile Teyit:
- Kırılım seviyesi LVN'de mi?
- Hedef seviyede HVN var mı?
- POC kırılımı ekstra güçlü
Risk Yönetimi ve Formasyonlar
Stop Loss Yerleştirme
Devam Formasyonları:
- Flag/Pennant: Formasyonun karşı tarafı
- Triangle: Apex'in karşı tarafı
- Rectangle: Range'in karşı tarafı
Dönüş Formasyonları:
- H&S: Sağ omuz üstü/altı
- Double Top/Bottom: Orta nokta üstü/altı
- Wedge: Son swing high/low
Position Sizing
Risk Hesaplama:
Formasyon Riski = Giriş - Stop Loss
Pozisyon Büyüklüğü = (Hesap Riski %) / Formasyon Riski
Örnek:
Hesap: $10,000
Risk: %2 = $200
Giriş: $50, Stop: $48
Formasyon Riski: $2
Pozisyon: $200 / $2 = 100 hisse
Başarı Oranları
İstatistiksel Başarı Oranları (Bulkowski araştırması):
- Head & Shoulders: %83
- Double Bottom: %78
- Ascending Triangle: %75
- Flag/Pennant: %70
- Symmetrical Triangle: %54
Modern Formasyon Analizi
Algoritmik Pattern Tanıma
# Basit Double Top Algılayıcı
def detect_double_top(highs, tolerance=0.02):
peaks = find_peaks(highs)
for i in range(len(peaks)-1):
peak1 = highs[peaks[i]]
peak2 = highs[peaks[i+1]]
# İki zirve yaklaşık eşit mi?
if abs(peak1 - peak2) / peak1 < tolerance:
# Aralarında düşüş var mı?
valley = min(highs[peaks[i]:peaks[i+1]])
if valley < peak1 * 0.95:
return True, peaks[i], peaks[i+1]
return False, None, None
Machine Learning ve Formasyonlar
Modern Yaklaşımlar:
- CNN ile pattern recognition
- LSTM ile sekans analizi
- Ensemble methods ile onay
- Reinforcement learning ile optimizasyon
Formasyonların Evrimi
Klasik vs Modern:
- HFT formasyonları hızlandırdı
- Algo trading perfect pattern'leri bozuyor
- Fractal patterns multi-timeframe
- Volume profile 3D formasyonlar
Pratik Trading İpuçları
Formasyon Trading Checklist
-
Pattern Kalitesi:
- Net ve temiz mi?
- Oranlar uygun mu?
- Süre makul mü?
-
Trend Konteksti:
- Ana trend yönü?
- Formasyon uyumlu mu?
- Multiple timeframe teyit?
-
Hacim Onayı:
- Formasyon içi hacim düşük mü?
- Breakout hacmi yeterli mi?
- Volume profile uyumlu mu?
-
Risk/Reward:
- Minimum 1:2 ratio
- Net stop seviyesi
- Gerçekçi hedef
Common Pitfalls
- Erken Giriş: Formasyonun tamamlanmasını bekle
- Hacim İhmali: Hacim onaysız trade yapma
- Overtrading: Her pattern'i trade etme
- Confirmation Bias: Zorla pattern arama
- Risk İhmali: Stop loss kullanmama
📚 İleri Okuma & Kaynaklar
-
Klasik Eserler:
- "Technical Analysis of Stock Trends" - Edwards & Magee
- "Encyclopedia of Chart Patterns" - Thomas Bulkowski
- "Japanese Candlestick Charting Techniques" - Steve Nison
- "Technical Analysis Explained" - Martin Pring
-
Modern Kaynaklar:
- "Evidence-Based Technical Analysis" - David Aronson
- "Algorithmic Trading" - Ernest Chan
- "Trading Systems" - Emilio Tomasini
-
Online Kaynaklar:
- ThePatternSite.com - Bulkowski'nin pattern istatistikleri
- StockCharts.com ChartSchool
- TradingView Ideas - Gerçek örnekler
-
Araştırma Makaleleri:
- "The Profitability of Technical Analysis" - Journal of Finance
- "Chart Patterns: A Review" - Financial Analysts Journal
- "Do Stock Prices Follow Random Walk?" - Review of Financial Studies
-
Video Eğitimler:
- Peter Brandt Classical Charting
- John Murphy Technical Analysis Course
- Al Brooks Price Action Trading