Endeks Kapsamı ve Değişiklikler

Endekslere dahil olan şirketler belirli kriterlerle seçilir ve zamanla revize edilir. Bir hissenin endeksten çıkarılması ya da eklenmesi ilgili fiyat hareketlerinde önemli etkiler yaratabilir. Bu değişiklikler, milyarlarca dolarlık pasif fonların otomatik alım-satım kararlarını tetikler ve piyasa dinamiklerini şekillendirir.

Endeks Dahil Etme Kriterleri

S&P 500 Dahil Etme Kriterleri (2025)

Temel gereksinimler:

  • Piyasa değeri: Minimum 20.5 milyar dolar
  • Likidite: Yıllık işlem hacmi/float-adjusted piyasa değeri ≥ 0.75
  • Domisil: ABD merkezli şirket
  • Halka açıklık: Free float ≥ %50
  • Karlılık: Son dört çeyrekte ve en son çeyrekte pozitif kazanç
  • Hisse tipi: Ordinary common stock (tercih edilir hisseler hariç)

Ek kriterler:

  • Sektör temsili dengesi
  • Finansal uygulanabilirlik
  • Kurumsal yönetim standartları

Diğer Büyük Endekslerin Kriterleri

FTSE 100:

  • LSE'de işlem görme
  • İngiltere'de vergi mükellefi veya yeterli bağlantı
  • Free float ≥ %25
  • Likidite testlerini geçme

DAX 40:

  • Frankfurt Borsası Prime Standard segmentinde listeleme
  • Free float ≥ %10
  • Minimum 1 milyar Euro free float piyasa değeri
  • Sürekli işlem görme

MSCI Endeksleri:

  • Piyasa değeri ve likidite eşikleri
  • Yabancı yatırımcı erişilebilirliği
  • Operasyonel verimlilik

Endeks Rebalancing Süreci

Periyodik Gözden Geçirmeler

S&P 500:

  • Üç ayda bir rebalancing (Mart, Haziran, Eylül, Aralık)
  • Acil durumlar için ara değişiklikler mümkün
  • Genellikle Cuma kapanışından sonra açıklama

FTSE Russell:

  • Üç ayda bir gözden geçirme
  • Yarı yıllık büyük rekonstitüsyon
  • Fast entry kuralı (büyük IPO'lar için)

MSCI:

  • Üç ayda bir Index Review (Şubat, Mayıs, Ağustos, Kasım)
  • Yarı yıllık büyük değişiklikler
  • Aylık güncelleme döngüsü

Rebalancing Takvimi ve Süreç

  1. Açıklama: Genellikle değişiklikten 1-2 hafta önce
  2. Hazırlık dönemi: Piyasa katılımcıları pozisyon ayarlar
  3. Uygulama: Belirtilen tarihte kapanış fiyatları üzerinden
  4. Takip: Post-rebalancing volatilite ve düzeltmeler

Endeks Etkisi (Index Effect)

Tesla Vakası: Tarihi Bir Dahil Etme

Tesla'nın S&P 500'e dahil edilmesi (21 Aralık 2020) endeks tarihinin en önemli olaylarından biri:

Dahil etme öncesi:

  • 16 Kasım açıklamasından 18 Aralık'a kadar %57 değer kazancı
  • 200 milyar dolarlık piyasa değeri artışı
  • Rekor işlem hacimleri

Dahil etme sonrası:

  • İlk 6 ayda S&P 500'e göre underperformance
  • Çıkarılan şirket (AIV) %78 outperformance
  • "Buy high, sell low" fenomeninin klasik örneği

Tipik Endeks Etkisi Paterni

Dahil edilenler için:

  1. Açıklama sonrası ani yükseliş (%5-10)
  2. Dahil etme gününe kadar momentum
  3. Dahil etme günü yüksek volatilite
  4. Sonraki 12 ayda ortalama %2 underperformance

Çıkarılanlar için:

  1. Açıklama sonrası ani düşüş (%5-15)
  2. Çıkarılma gününe kadar satış baskısı
  3. Çıkarılma sonrası stabilizasyon
  4. Sonraki 12 ayda ortalama %20 outperformance

Gizli Maliyetler ve Piyasa Etkileri

Pasif Fonların Zorunlu İşlemleri

Endeks değişiklikleri pasif fonları zorunlu alım-satıma iter:

  • ETF ve endeks fonları mekanik olarak takip eder
  • Trilyonlarca dolarlık AUM etkisi
  • Fiyat baskısı ve likidite sorunları

Maliyetlerin Boyutu

Research Affiliates hesaplamalarına göre:

  • Tesla dahil etmesi yatırımcılara 41 baz puan maliyet
  • 100,000 dolarlık S&P 500 yatırımı için 410 dolar kayıp
  • Yıllık toplam gizli maliyet %0.20-0.30 aralığında

Arbitraj Fırsatları

Pre-positioning stratejileri:

  • Potansiyel adayları tahmin etme
  • Açıklama öncesi pozisyon alma
  • Risk/ödül dengesi

Index arbitrage:

  • Futures vs. spot fiyat farklılıkları
  • ETF create/redeem mekanizması
  • Kapanış müzayedesi stratejileri

Önemli Endeks Değişiklik Örnekleri

2025 Yılı Gelişmeleri

S&P 500:

  • Haziran 2025 quarterly rebalance'ta değişiklik yok
  • Robinhood (HOOD) dahil etme spekülasyonları
  • Teknoloji sektörü ağırlığının artması

Tarihsel Büyük Değişiklikler

Dahil etmeler:

  • Apple (1982): Teknoloji devriminin başlangıcı
  • Microsoft (1994): PC çağının onayı
  • Google/Alphabet (2006): İnternet ekonomisinin yükselişi
  • Facebook/Meta (2013): Sosyal medya çağı
  • Tesla (2020): EV ve clean tech dönemi

Çıkarmalar:

  • General Electric (2018): 110 yıl sonra
  • ExxonMobil (2020): Enerji sektörü düşüşü
  • Çeşitli finansal şirketler (2008-2009): Kriz dönemi

Sektörel Rotasyon ve Endeks Kompozisyonu

Zaman İçinde Değişen Sektör Ağırlıkları

1990'lar:

  • Endüstriyel ve enerji dominant
  • Teknoloji %10'un altında
  • Finansal sektör büyümesi

2000'ler:

  • Dot-com balonu ve düzeltme
  • Finansal sektör zirve (%22)
  • Enerji sektörü yükselişi

2010'lar:

  • Teknoloji sektörü hakimiyeti
  • FAANG hisselerinin yükselişi
  • Enerji sektörü düşüşü

2020'ler:

  • Teknoloji %30+ ağırlık
  • Sağlık ve biyoteknoloji önem kazanıyor
  • Geleneksel sektörler küçülüyor

Endeks Metodoloji Değişiklikleri

Free Float Ayarlamaları

  • Kurucuların elindeki hisseler
  • Çapraz sahiplik düzeltmeleri
  • Devlet hisseleri

Sektör Sınıflandırma Değişiklikleri

  • GICS (Global Industry Classification Standard) güncellemeleri
  • Yeni sektörlerin oluşturulması
  • Şirketlerin yeniden sınıflandırılması

Likidite ve İşlem Görme Kriterleri

  • Minimum işlem hacmi gereksinimleri
  • Halka açıklık oranı değişiklikleri
  • Çoklu borsalarda listeleme

Gelecek Trendler ve Beklentiler

Potansiyel S&P 500 Adayları (2025-2026)

Teknoloji:

  • Stripe (IPO sonrası)
  • Discord
  • Databricks

Fintech:

  • Robinhood
  • Chime
  • Plaid

Diğer sektörler:

  • SpaceX (halka arz durumunda)
  • Instacart
  • Reddit

Endeks Metodoloji Değişiklikleri

ESG entegrasyonu:

  • Sürdürülebilirlik kriterleri
  • Karbon ayak izi değerlendirmesi
  • Sosyal sorumluluk skorları

Teknoloji adaptasyonu:

  • Real-time rebalancing tartışmaları
  • AI-driven endeks kompozisyonu
  • Alternatif veri kaynaklarının kullanımı

Risk Yönetimi ve Strateji

Endeks Değişiklik Riskleri

  1. Konsantrasyon riski: Büyük şirketlerin aşırı ağırlığı
  2. Momentum tuzağı: Pahalı alım, ucuz satım
  3. Likidite şokları: Ani büyük işlem hacimleri
  4. Tracking error: Pasif fonların sapmaları

Yatırımcı Stratejileri

Pasif yatırımcılar için:

  • Düşük maliyetli geniş endeks fonları
  • Rebalancing maliyetlerini minimize etme
  • Uzun vadeli bakış açısı

Aktif yatırımcılar için:

  • Endeks değişiklik arbitrajı
  • Sektör rotasyonu stratejileri
  • Event-driven trading

Düzenleyici Değişiklikler ve Etkileri

SEC ve Piyasa Düzenlemeleri

  • Şeffaflık gereksinimleri
  • Manipülasyon önlemleri
  • Likidite sağlayıcı kuralları

Vergi Etkileri

  • Endeks dahil etme/çıkarma vergi sonuçları
  • ETF vs. mutual fund vergi verimliliği
  • Uluslararası vergi anlaşmaları

📚 İleri Okuma & Kaynaklar