Ekonomik Döngüler ve Piyasalar
Ekonomik döngüler, kapitalist ekonomilerin doğal ritmidir. Bu döngülerin evreleri olan genişleme, zirve, daralma ve dip, finansal piyasalarda farklı varlık sınıflarının performansını belirleyen temel dinamiklerdir. Döngünün hangi evresinde olduğumuzu doğru tespit etmek, başarılı yatırım stratejileri geliştirmenin anahtarıdır.
İş Döngüsü Evreleri ve Özellikleri
1. Erken Döngü (Early Cycle) - Toparlanma
Ekonomi resesyondan çıkarken yaşanan bu evrede, merkez bankaları genişleyici para politikaları uygular. Kredi koşulları gevşer, tüketici güveni yükselmeye başlar.
Ekonomik Göstergeler:
- İşsizlik oranı yüksek ama düşüş trendinde
- Enflasyon düşük
- Faiz oranları tarihi diplerde
- GDP büyümesi pozitife döner
- Kapasite kullanım oranı düşük
Piyasa Performansı:
- Hisse senetleri güçlü performans gösterir
- Küçük ölçekli (small-cap) hisseler liderlik eder
- Tüketici döngüsel (consumer discretionary) sektörleri öne çıkar
- Tahvil getirileri yükselmeye başlar
2. Orta Döngü (Mid Cycle) - Genişleme
En uzun süren evre olan orta döngüde, ekonomik büyüme istikrarlı bir seyir izler. Şirket karları artar, istihdam piyasası güçlenir.
Ekonomik Göstergeler:
- Istikrarlı GDP büyümesi
- İşsizlik oranı düşüş trendinde
- Enflasyon ılımlı yükselişte
- Kredi büyümesi pozitif
- Kapasite kullanımı normale döner
Piyasa Performansı:
- Hisse senedi getirileri pozitif ama ılımlı
- Teknoloji ve sanayi sektörleri öne çıkar
- Kurumsal tahviller devlet tahvillerinden iyi performans gösterir
- Emtia fiyatları yükselmeye başlar
3. Geç Döngü (Late Cycle) - Olgunluk
Ekonomi tam kapasiteye yaklaşır, enflasyon baskıları artar. Merkez bankaları sıkılaştırıcı politikalara yönelir.
Ekonomik Göstergeler:
- GDP büyümesi yavaşlar
- İşsizlik oranı dip seviyelerinde
- Enflasyon hedefin üzerinde
- Faiz oranları yükselişte
- Kredi büyümesi yavaşlar
Piyasa Performansı:
- Hisse senedi volatilitesi artar
- Enerji ve malzeme sektörleri öne çıkar
- Enflasyona karşı korumalı tahviller (TIPS) talep görür
- Emtialar güçlü performans gösterir
- Altın yükselişe geçer
4. Resesyon - Daralma
Ekonomik aktivite daralır, işsizlik artar, şirket karları düşer. Risk iştahı keskin şekilde azalır.
Ekonomik Göstergeler:
- Negatif GDP büyümesi (iki çeyrek üst üste)
- İşsizlik oranı hızla yükselir
- Enflasyon düşmeye başlar
- Kredi daralması yaşanır
- Tüketici güveni dibe vurur
Piyasa Performansı:
- Hisse senetlerinde keskin düşüşler
- Devlet tahvilleri en iyi performansı gösterir
- Defansif sektörler (sağlık, temel tüketim) görece dayanıklı
- Nakit pozisyonu değer kazanır
- Volatilite zirve yapar
Sektör Rotasyonu Stratejileri
Ekonomik döngünün farklı evrelerinde farklı sektörlerin öne çıkması, sektör rotasyonu stratejisinin temelini oluşturur. Bu yaklaşım, döngünün evresine göre portföy ağırlıklarını ayarlamayı içerir.
Erken Döngü Liderleri:
- Finansal Hizmetler: Faiz marjları genişler, kredi kayıpları azalır
- Tüketici Döngüsel: Ertelenmiş talep canlanır
- Gayrimenkul: Düşük faizler sektörü destekler
- Küçük Ölçekli Şirketler: Risk iştahının artmasından faydalanır
Orta Döngü Liderleri:
- Teknoloji: Yatırım harcamaları artar
- Sanayi: Kapasite genişlemesi dönemindedir
- İletişim Hizmetleri: Reklam gelirleri yükselir
- Sağlık: İstikrarlı büyüme devam eder
Geç Döngü Liderleri:
- Enerji: Talep artışı ve arz kısıtları fiyatları destekler
- Malzemeler: Emtia fiyatları yükselir
- Kamu Hizmetleri: Defansif özelliği öne çıkar
- Enflasyon Korumalı Varlıklar: Reel getiri arayışı artar
Resesyon Dönemi Liderleri:
- Temel Tüketim Malları: Talep esnekliği düşük
- Sağlık: Döngüsel olmayan talep
- Kamu Hizmetleri: İstikrarlı nakit akışı
- Devlet Tahvilleri: Güvenli liman talebi
Döngü Değişimlerinin Öncü Göstergeleri
Ekonomik döngünün evresini tespit etmek için kullanılan öncü göstergeler, yatırımcılara erken uyarı sinyalleri sağlar.
1. Getiri Eğrisi (Yield Curve)
- Normal eğim: Ekonomik büyüme beklentisi
- Düzleşme: Geç döngü sinyali
- Ters dönme: Resesyon öncüsü (12-18 ay)
2. ISM İmalat Endeksi
- 50 üzeri: Genişleme
- 50 altı: Daralma
- Trend değişimleri kritik
3. Öncü Ekonomik Göstergeler Endeksi (LEI)
- Üst üste 3 ay düşüş: Resesyon uyarısı
- 10 bileşenli kompozit endeks
4. İstihdam Verileri
- Haftalık işsizlik başvuruları
- Tarım dışı istihdam değişimi
- Ortalama çalışma saatleri
5. Tüketici Güven Endeksleri
- Conference Board Tüketici Güveni
- Michigan Üniversitesi Tüketici Duyarlılığı
Tarihsel Döngü Analizi
ABD Ekonomik Döngüleri (1945-2025)
- Ortalama genişleme süresi: 69 ay
- Ortalama resesyon süresi: 11 ay
- En uzun genişleme: 128 ay (2009-2020)
- En derin resesyon: 2008-2009 Finansal Krizi
2025 Mevcut Döngü Konumu
2025 yılı başı itibarıyla, küresel ekonomi geç döngü evresinin işaretlerini göstermektedir:
- Merkez bankaları enflasyonla mücadele ediyor
- İşgücü piyasaları sıkı
- Getiri eğrisi tersine dönme eğiliminde
- Kredi koşulları sıkılaşıyor
- Şirket kar marjları baskı altında
Pratik Uygulamalar ve Yatırım Stratejileri
Portföy Pozisyonlama Önerileri:
Erken Döngü:
- %70 Hisse senedi (küçük/orta ölçekli ağırlıklı)
- %20 Tahvil (kurumsal tahvil ağırlıklı)
- %10 Alternatif yatırımlar
Orta Döngü:
- %60 Hisse senedi (büyük ölçekli ağırlıklı)
- %30 Tahvil (çeşitlendirilmiş)
- %10 Emtia
Geç Döngü:
- %50 Hisse senedi (defansif sektör ağırlıklı)
- %30 Tahvil (kısa vadeli)
- %20 Emtia ve alternatifler
Resesyon:
- %30 Hisse senedi (kaliteli, defansif)
- %50 Tahvil (devlet tahvili ağırlıklı)
- %20 Nakit ve nakit benzerleri
Risk Yönetimi Taktikleri:
- Döngü geçişlerinde kademeli pozisyon değişimi
- Opsiyon stratejileriyle korunma
- Sektör ETF'leri ile hızlı rotasyon
- Stop-loss disiplini
- Nakit yönetimi ve likidite planlaması
📚 İleri Okuma & Kaynaklar
- NBER Business Cycle Dating Committee
- Federal Reserve - Business Cycle Indicators
- OECD Composite Leading Indicators
- Conference Board Leading Economic Index
- Howard Marks - "Mastering the Market Cycle"
- Fidelity - Business Cycle Approach to Investing
- Goldman Sachs - Global Markets Institute
- ISM Manufacturing Report