Volatilite Endeksleri ve Türevleri

VIX endeksi, piyasa korkusunu ölçer ve vadeli işlemler ile opsiyonlara konu olur. Yatırımcılar VIX üzerinde pozisyon alarak endekslere karşı korunma sağlayabilir. Volatilite trading, sofistike risk yönetimi ve piyasa dinamiklerinin derin anlayışını gerektiren kompleks bir alandır.

VIX (Volatility Index) Temelleri

VIX Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

VIX, "korku endeksi" olarak da bilinir ve S&P 500 endeks opsiyonlarının implied volatility'sini ölçer:

Hesaplama metodolojisi:

  • 30 günlük implied volatility
  • S&P 500 index options (SPX)
  • Out-of-the-money puts ve calls
  • Sürekli interpolasyon

VIX seviyeleri ve anlamları:

VIX SeviyesiPiyasa DurumuTarihsel Frekans
< 12Aşırı düşük volatilite%5
12-20Normal koşullar%65
20-30Yüksek belirsizlik%20
30-40Yüksek korku%7
> 40Panik/Kriz%3

VIX'in Tarihsel Davranışı

Önemli VIX spike'ları:

  • 2008 Finansal Kriz: 89.53 (Rekor)
  • 2020 COVID-19: 82.69
  • 2011 Avrupa Borç Krizi: 48.00
  • 2015 Çin Devalüasyonu: 40.74
  • Normal dönemler: 12-20 aralığı

VIX Futures ve Term Structure

Contango vs. Backwardation

Contango (Normal durum - %80+ zaman):

Spot VIX < 1. Ay Futures < 2. Ay Futures < 3. Ay Futures
  • Piyasa sakin, gelecek belirsizliği artan
  • VIX futures roll-down etkisi
  • Long volatilite pozisyonları zarar eder

Backwardation (Stres durumu - %20 zaman):

Spot VIX > 1. Ay Futures > 2. Ay Futures > 3. Ay Futures
  • Acil hedging talebi
  • Kısa vadeli panik
  • Long volatilite pozisyonları kazanır

2024-2025 Anomalileri

Ağustos-Kasım 2024 döneminde:

  • Normal %7 olan divergence %53'e çıktı
  • Tarihsel normlardan sapma
  • Yeni trading fırsatları

VIX Futures Trading

Kontrat spesifikasyonları:

  • Multiplier: $1,000
  • Tick size: 0.05 = $50
  • Vade: Haftalık ve aylık
  • Settlement: Çarşamba sabahı

Fair value hesaplama:

VIX Future = Spot VIX × e^(r×t) + Risk Premium

Volatilite ETF/ETN Ürünleri

VXX (iPath Series B S&P 500 VIX Short-Term)

Özellikler:

    1. ve 2. ay VIX futures karışımı
  • Günlük roll işlemi
  • Contango'dan negatif etkilenir
  • Ortalama yıllık decay: %50-70

Trading stratejileri:

  1. Short VXX in contango: Put alımı veya short satış
  2. Spike trading: VIX > 30'da short entry
  3. Pairs trade: VXX short, SPY long

UVXY (ProShares Ultra VIX Short-Term)

Özellikler:

  • 1.5x daily leverage (eskiden 2x)
  • Extreme volatilite
  • Sadece kısa vadeli trading
  • Yıllık decay: %80-90+

Risk yönetimi:

  • Maximum holding period: 1-3 gün
  • Position sizing: Portföyün %1-2'si
  • Stop loss zorunlu

SVXY (ProShares Short VIX Short-Term)

Özellikler:

  • -0.5x inverse exposure
  • Contango'dan faydalanır
  • 2018'de "Volmageddon" sonrası düzenleme
  • Risk kontrolü geliştirildi

VIX Options Trading

VIX Option Özellikleri

Unique characteristics:

  • European style (sadece vade günü kullanım)
  • Cash settlement
  • AM settlement (Çarşamba)
  • Non-standard multiplier

Popüler VIX Option Stratejileri

1. VIX Call Spread (Hedge pozisyonu)

Buy VIX 20 Call
Sell VIX 30 Call
  • Limited cost hedging
  • Tail risk protection
  • Portfolio insurance

2. VIX Put Spread (Contango play)

Buy VIX 18 Put
Sell VIX 15 Put
  • Contango'dan faydalanma
  • Mean reversion beklentisi
  • Limited risk

3. VIX Calendar Spread

Sell near-term VIX Call
Buy longer-term VIX Call
  • Time decay avantajı
  • Volatilite term structure play

Diğer Volatilite Endeksleri

Sektörel Volatilite Endeksleri

Teknoloji - VXN (Nasdaq-100 VIX):

  • NDX options bazlı
  • Tech sektör volatilitesi
  • Genelde VIX'ten yüksek

Avrupa - VSTOXX:

  • Euro Stoxx 50 volatilitesi
  • Avrupa piyasa stresi göstergesi
  • VIX ile yüksek korelasyon

Gelişen Piyasalar - VXEEM:

  • EEM (Emerging Markets ETF) bazlı
  • EM risk göstergesi
  • Politik/kur riski dahil

Alternatif Volatilite Ölçütleri

VVIX (VIX of VIX):

  • VIX'in volatilitesi
  • "Vol of vol" göstergesi
  • Extreme belirsizlik ölçümü

SKEW Index:

  • Tail risk göstergesi
  • Black swan olasılığı
  • Normal > 100, yüksek > 130

Put/Call Ratio:

  • Options sentiment

  • 1.0 bearish bias

  • <0.7 bullish extreme

Volatilite Trading Stratejileri

Systematic Volatility Trading

1. Contango Harvesting

if (VIX_Future_M2 / VIX_Future_M1) > 1.05:
    signal = "Short VXX/UVXY"
elif (VIX_Future_M2 / VIX_Future_M1) < 0.95:
    signal = "Long VXX/UVXY"

2. Mean Reversion

  • VIX > 25: Short volatilite
  • VIX < 12: Long volatilite
  • Position sizing based on z-score

3. Volatility Arbitrage

  • VIX vs. realized volatility
  • Cross-asset vol spreads
  • Term structure arbitrage

Risk Parity ve Volatilite

Volatilite targeting:

Position Size = Target Vol / Asset Vol

Dynamic hedging:

  • VIX > 20: Increase hedge ratio
  • VIX < 15: Reduce hedging
  • Systematic rebalancing

Portföy Korunma Stratejileri

Tail Risk Hedging

VIX call ladder:

  • Buy 20 strike calls: -$X premium
  • Sell 30 strike calls: +$Y premium
  • Sell 40 strike calls: +$Z premium
  • Net cost reduction

Systematic Put Buying

SPX put strategy:

  • Monthly 5% OTM puts
  • Roll at expiration
  • Fund from call writing

Volatility Budget Approach

Yıllık hedge bütçesi: Portföyün %1-2'si

  • %50 VIX calls
  • %30 SPX puts
  • %20 Gold/Treasuries

Kurumsal Volatilite Ürünleri

Variance Swaps

Payoff formülü:

Payoff = Notional × (Realized Var - Strike Var)

Kullanım alanları:

  • Pure volatility exposure
  • No path dependency
  • Hedging gamma risk

Volatility Swaps

Avantajları:

  • Linear payoff in volatility
  • Easier to understand
  • Less convexity

Exotic Volatility Products

  • Corridor variance: Range-bound volatility
  • Conditional variance: Trigger-based
  • Cross-asset volatility: Correlation trading

Risk Yönetimi ve Limitler

Position Limits

Suggested limits:

  • VIX futures: Max 5% portfolio
  • VXX/UVXY: Max 2% portfolio
  • VIX options: Max 1% premium risk

Volatility Budget

Allocation framework:

  1. Core portfolio: 90-95%
  2. Volatility strategies: 5-10%
  3. Within vol allocation:
    • Systematic: 60%
    • Tactical: 30%
    • Tail hedge: 10%

Performance Metrics

Volatility-adjusted returns:

  • Sharpe ratio targeting
  • Calmar ratio (Return/Max DD)
  • Sortino ratio (Downside focus)

2025 Volatilite Görünümü

Yapısal Değişimler

Zero-DTE options etkisi:

  • Intraday volatility artışı
  • Gamma squeeze potansiyeli
  • VIX hesaplama değişiklikleri

Algorithmic volatility trading:

  • Faster mean reversion
  • Compressed spikes
  • Liquidity provision

Yeni Ürünler ve Trendler

1-Day VIX (VIX1D):

  • Ultra-short term volatility
  • Intraday hedging tool
  • Event-driven trading

Crypto volatility indices:

  • BTCV (Bitcoin Volatility)
  • Cross-asset correlations
  • 24/7 trading impact

Pratik Trading İpuçları

Entry/Exit Kuralları

VIX spike trading:

  1. Entry: VIX > 30 + RSI > 70
  2. Scale in: VIX > 35, 40, 45
  3. Exit: VIX < 25 veya 30% profit

Common Mistakes

  1. Long-term VXX holding: Contango decay
  2. Overleveraging: UVXY riski
  3. Fighting the trend: Contango persistence
  4. Poor timing: Premature entries

Best Practices

  • Monitor term structure daily
  • Use options for leverage
  • Respect position limits
  • Combine with other hedges

📚 İleri Okuma & Kaynaklar