Risk Yönetiminin Önemi

"Risk comes from not knowing what you're doing." - Warren Buffett

Risk yönetimi, trading'de hayatta kalmanın ve uzun vadeli başarının tek garantisidir. İstatistiklere göre, trader'ların %90'ı ilk yıllarında başarısız olur ve bunların %95'i yetersiz risk yönetimi nedeniyledir. Risk yönetimi sadece kayıpları sınırlamak değil, aynı zamanda psikolojik dayanıklılık, sermaye koruma ve sürdürülebilir büyüme stratejisidir. Bu bölümde, risk yönetiminin matematiksel temellerini, psikolojik etkilerini ve pratik uygulamalarını derinlemesine inceleyeceğiz.

Risk Yönetiminin Temel Prensipleri

1. Sermaye Korumanın Önceliği

Trading'de ilk kural para kazanmak değil, sermayeyi korumaktır. Matematiksel gerçek şudur:

Kayıp % = 50%  →  Toparlanma için gerekli kazanç = 100%
Kayıp % = 90%  →  Toparlanma için gerekli kazanç = 900%

Bu asimetrik ilişki, neden korumanın kazançtan önce geldiğini açıklar.

2. Risk/Reward Denklemi

Her işlem bir risk/reward değerlendirmesidir. Minimum kabul edilebilir oran 1:2'dir, yani 1 birim risk için 2 birim potansiyel kazanç.

Expectancy = (Win Rate × Average Win) - (Loss Rate × Average Loss)

Pozitif expectancy = Uzun vadede karlı sistem

3. Çeşitlendirme ve Korelasyon

"Don't put all your eggs in one basket" - ama sepetlerin farklı olduğundan emin ol.

Drawdown Matematiği - Detaylı Analiz

1. Drawdown Tanımı ve Türleri

Maximum Drawdown (MDD): En yüksek sermaye seviyesinden en düşük seviyeye olan yüzdesel düşüş.

MDD = (Peak Value - Trough Value) / Peak Value × 100

Drawdown Türleri:

• Absolute Drawdown: Başlangıç sermayesinden olan maksimum düşüş
• Maximum Drawdown: Herhangi bir peak'ten olan maksimum düşüş
• Relative Drawdown: Yüzdesel olarak en büyük düşüş

2. Genişletilmiş Drawdown Recovery Tablosu

3. Drawdown Psikolojisi

Drawdown sadece matematiksel değil, psikolojik bir mücadeledir:

Drawdown Evreleri:

1. -5% to -10%: "Normal düzeltme, endişe yok"
2. -10% to -20%: "Sistem mi bozuldu acaba?"
3. -20% to -30%: "Belki de yanılıyorum"
4. -30% to -40%: "Panik ve sistem terk etme düşüncesi"
5. -40%+: "Teslim olma veya kumar moduna geçme"

4. Maximum Drawdown Formülleri

Calmar Ratio:

Calmar Ratio = Yıllık Getiri / Maximum Drawdown
Hedef: > 1.0 (ideal > 2.0)

Sterling Ratio:

Sterling Ratio = Yıllık Getiri / (Max DD - 10%)
Daha muhafazakar bir metrik

Portföy Volatilitesini Azaltma Teknikleri

1. Modern Portföy Teorisi (MPT)

Harry Markowitz'in Nobel ödüllü teorisi, çeşitlendirme yoluyla risk azaltmayı matematiksel olarak kanıtlar.

Portföy Volatilitesi Formülü:

σp² = Σ(wi² × σi²) + ΣΣ(wi × wj × σi × σj × ρij)

Burada:
σp = Portföy volatilitesi
wi = Varlık i'nin ağırlığı
σi = Varlık i'nin volatilitesi
ρij = Varlık i ve j arasındaki korelasyon

2. Varlık Dağılımı Stratejileri

a) Geleneksel 60/40 Portföy

%60 Hisse Senedi + %40 Tahvil
- Tarihsel Yıllık Getiri: ~9%
- Volatilite: ~11%
- Max Drawdown: ~-35%

b) All-Weather Portfolio (Ray Dalio)

%30 Hisse Senedi
%40 Uzun Vadeli Tahvil
%15 Orta Vadeli Tahvil
%7.5 Emtia
%7.5 Altın

- Dengeli risk dağılımı
- Tüm ekonomik ortamlarda performans

c) Risk Parity Yaklaşımı

Her varlık sınıfının eşit risk katkısı sağlaması:

def risk_parity_weights(covariance_matrix):
    n = len(covariance_matrix)
    weights = np.ones(n) / n
    
    for _ in range(100):  # iterasyon
        risks = weights * (covariance_matrix @ weights)
        total_risk = np.sum(risks)
        target_risk = total_risk / n
        weights = weights * (target_risk / risks)
        weights = weights / np.sum(weights)
    
    return weights

3. Korelasyon Yönetimi

Korelasyon Matrisi Örneği:

Korelasyon Kuralları:

• Korelasyon < 0.3: Düşük (iyi çeşitlendirme)
• 0.3 < Korelasyon < 0.7: Orta
• Korelasyon > 0.7: Yüksek (kötü çeşitlendirme)

4. Hedge Stratejileri

a) Delta Hedging

Hedge Ratio = -(∂Portfolio/∂S) / (∂Hedge/∂S)

Örnek: 100 hisse için -0.5 delta put opsiyonu
Gerekli opsiyon: 100 / 0.5 = 200 kontrat

b) Portfolio Insurance

Protective Put Stratejisi:
- Hisse Senedi: 100 adet @ 50 TL
- Put Opsiyon: Strike 48 TL @ 2 TL

Maksimum Kayıp = (50-48) + 2 = 4 TL/hisse = %8

c) Pairs Trading (Market Neutral)

Long: Güçlü hisse (Örn: THYAO)
Short: Zayıf hisse (Örn: Rakip havayolu)
Net Market Exposure: ~0

Risk Yönetimi Metrikleri

1. Value at Risk (VaR)

"Normal piyasa koşullarında, belirli güven aralığında maksimum beklenen kayıp"

Parametrik VaR:

VaR = Portfolio Value × σ × Z-score × √time

%95 güven için Z = 1.65
%99 güven için Z = 2.33

Örnek:
1M TL portföy, %2 günlük volatilite, %95 güven
VaR = 1,000,000 × 0.02 × 1.65 = 33,000 TL

2. Conditional Value at Risk (CVaR)

VaR'ı aşan kayıpların ortalaması (Tail Risk)

CVaR = E[Loss | Loss > VaR]

VaR sadece eşiği gösterir
CVaR kuyruktaki ortalama kaybı gösterir

3. Sharpe Ratio

Risk-ayarlı getiri ölçümü:

Sharpe = (Rp - Rf) / σp

Burada:
Rp = Portföy getirisi
Rf = Risksiz getiri oranı
σp = Portföy volatilitesi

Değerlendirme:
< 0: Kötü
0-1: Orta
1-2: İyi
> 2: Mükemmel

4. Sortino Ratio

Sadece aşağı yönlü volatiliteyi dikkate alır:

Sortino = (Rp - MAR) / σd

MAR = Minimum Acceptable Return
σd = Downside deviation

Kurtarma Eşiği ve Psikolojik Faktörler

1. Risk of Ruin (Yıkım Riski)

Sermayenin tamamen tükenmesi olasılığı:

Risk of Ruin = ((1-p)/(1+p))^(C/A)

p = win rate - 0.5
C = Sermaye / Ortalama kayıp
A = Ortalama kazanç / Ortalama kayıp

Örnek:
Win rate: %55, A: 1.5, Sermaye: 50 unit
RoR = ((0.45)/(0.55))^(50/1) = %0.13

2. Psikolojik Kırılma Noktaları

Araştırmalara göre trader psikolojisi kırılma noktaları:

3. Drawdown'dan Çıkış Stratejileri

a) Kademeli Yaklaşım

DD < %10: Normal trading
DD %10-20: %50 pozisyon küçültme
DD %20-30: %75 pozisyon küçültme
DD > %30: Trading durdur, analiz yap

b) Sistem Rotasyonu

• Trend following başarısızsa → Mean reversion
• Long-only başarısızsa → Market neutral
• High frequency başarısızsa → Swing trading

Pratik Risk Yönetimi Uygulamaları

1. Daily Risk Budget

Günlük Risk Bütçesi = Aylık Hedef / 20 trading günü

Örnek:
Aylık hedef: %10
Günlük limit: %0.5
3 ardışık kayıp = Gün sonu

2. Risk Allocation Framework

Toplam Risk Kapasitesi: %6

Dağılım:
- Trend Following: %2
- Mean Reversion: %1.5
- Breakout: %1.5
- Arbitrage: %1

3. Contingency Planning

Kriz Senaryoları ve Aksiyonlar:

4. Risk Management Checklist

Günlük Kontrol Listesi:

□ Açık pozisyon riski < Günlük limit
□ Korelasyon riski kontrol edildi
□ Stop-loss emirleri yerleştirildi
□ Margin kullanımı < %50
□ VaR hesaplaması yapıldı
□ Hedge pozisyonları kontrol edildi
□ Emergency exit plan hazır

Monte Carlo Simülasyonu ile Risk Analizi

import numpy as np

def monte_carlo_drawdown(returns, simulations=10000):
    results = []
    
    for _ in range(simulations):
        # Rastgele sırada returns
        shuffled = np.random.choice(returns, len(returns), replace=True)
        cumulative = (1 + shuffled).cumprod()
        
        # Maximum drawdown hesapla
        running_max = np.maximum.accumulate(cumulative)
        drawdown = (cumulative - running_max) / running_max
        max_dd = drawdown.min()
        
        results.append(max_dd)
    
    return {
        'median_dd': np.median(results),
        'worst_5%': np.percentile(results, 5),
        'worst_1%': np.percentile(results, 1)
    }

Risk Yönetimi Başarı Hikayeleri ve Felaketler

Başarı Örnekleri:

1. Paul Tudor Jones (1987 Crash)

• Risk yönetimi sayesinde %62 kazanç
• Pozisyon küçültme ve hedge stratejileri
• "5:1 risk/reward altında işlem yapmam"

2. Renaissance Technologies

• Günlük %0.5 kayıp limiti
• 1000+ küçük pozisyon
• %99.9 win-day oranı

Felaket Örnekleri:

1. Long-Term Capital Management (1998)

• Aşırı kaldıraç (25:1)
• Korelasyon riski göz ardı
• 4 ayda %90 kayıp

2. Barings Bank (1995)

• Tek trader'a aşırı yetki
• Risk limiti yokluğu
• 233 yıllık banka batışı

Risk Yönetimi Yazılımları ve Araçları

1. Profesyonel Araçlar:

• RiskMetrics: Kurumsal VaR hesaplama
• Riskalyze: Portföy risk analizi
• PortfolioVisualizer: Monte Carlo simülasyonu

2. Excel/Python Araçları:

# Basit Risk Dashboard
def risk_dashboard(portfolio):
    return {
        'VaR_95': calculate_var(portfolio, 0.95),
        'CVaR_95': calculate_cvar(portfolio, 0.95),
        'Max_DD': calculate_max_drawdown(portfolio),
        'Sharpe': calculate_sharpe(portfolio),
        'Correlation': calculate_correlation_matrix(portfolio)
    }

Sonuç: Risk Yönetiminin 10 Altın Kuralı

1. Sermaye korunması her şeyden önce gelir
2. Asla %2'den fazla risk alma
3. Korelasyon riskini her zaman hesapla
4. Drawdown planın olsun
5. Position sizing matematik, ego değil
6. Stop-loss tartışılmaz
7. Diversification ≠ Diworsification
8. Risk/Reward minimum 1:2
9. Monte Carlo simülasyonu yap
10. "Hope" bir strateji değildir

"In trading, the preservation of capital is paramount. Everything else is secondary." - Ed Seykota

📚 İleri Okuma & Kaynaklar

• Nassim Taleb - "The Black Swan"
• Howard Marks - "The Most Important Thing"
• Value at Risk: The New Benchmark for Managing Financial Risk
• Portfolio Risk Analysis - Gregory Connor
• Risk Management and Financial Institutions - John Hull