Hisse Senedi Piyasasına Giriş

Hisse senetleri, bir şirketin sahiplik payını temsil eden finansal araçlardır. Her bir hisse senedi, şirketin varlıklarında ve kârlarında belirli bir pay hakkı tanır. Amerika Birleşik Devletleri'nde hisse senedi piyasası, dünyanın en büyük ve en likit sermaye piyasasıdır. Bu bölümde, hisse senedi piyasasının temel yapısını, işleyişini ve yatırımcılar için önemli kavramları detaylı olarak inceleyeceğiz.

Hisse Senedi Nedir?

Hisse senedi (stock veya equity), bir şirketin mülkiyet hakkını temsil eden menkul kıymettir. Hisse senedi sahibi olmak:

  • Ortaklık Hakkı: Şirkette pay sahibi olma
  • Oy Hakkı: Genel kurullarda oy kullanma (adi hisse senetlerinde)
  • Kâr Payı Hakkı: Temettü alma hakkı
  • Tasfiye Hakkı: Şirket tasfiyesinde varlıklardan pay alma

Hisse Senedi Türleri

  1. Adi Hisse Senetleri (Common Stock)

    • Oy hakkı sağlar
    • Temettü değişkendir
    • Risk ve getiri potansiyeli yüksektir
    • Örnek: Apple (AAPL), Microsoft (MSFT)

  2. İmtiyazlı Hisse Senetleri (Preferred Stock)

    • Genellikle oy hakkı yoktur
    • Sabit temettü ödemesi
    • Tasfiyede öncelik hakkı
    • Tahvil benzeri özellikler taşır

ABD Borsaları ve Piyasa Yapısı

New York Stock Exchange (NYSE)

NYSE, 1792'de kurulmuş dünyanın en büyük fiziksel borsasıdır. Özellikler:

  • Piyasa Değeri: 25 trilyon dolardan fazla
  • Listelenen Şirket Sayısı: Yaklaşık 2,400
  • İşlem Saatleri: 09:30 - 16:00 EST
  • Özel İşlem Sistemi: Uzman (specialist) sistemi ve elektronik işlem

Büyük ve köklü şirketler genellikle NYSE'de işlem görür:

  • JPMorgan Chase (JPM)
  • Coca-Cola (KO)
  • Johnson & Johnson (JNJ)

NASDAQ

NASDAQ, 1971'de kurulan tamamen elektronik ilk borsadır. Özellikler:

  • Teknoloji Ağırlıklı: Teknoloji şirketlerinin tercihi
  • Piyasa Yapıcı Sistemi: Çoklu market maker modeli
  • Listelenen Şirket Sayısı: Yaklaşık 3,500
  • Yüksek İşlem Hızı: Milisaniye seviyesinde işlem

Öne çıkan şirketler:

  • Apple (AAPL)
  • Microsoft (MSFT)
  • Amazon (AMZN)
  • Tesla (TSLA)

Lot Büyüklükleri ve İşlem Birimleri

Geleneksel Lot Tanımları

  • Round Lot (Tam Lot): 100 adet hisse
  • Odd Lot (Küsurat Lot): 100'den az hisse
  • Mixed Lot: Round lot + odd lot kombinasyonu

2025 SEC Düzenlemeleri

Kasım 2025'te yürürlüğe girecek yeni düzenlemeler:

Fiyat Bazlı Round Lot Tanımları:

  • $250 ve altı: 100 hisse
  • $250.01 - $1,000: 40 hisse
  • $1,000.01 - $10,000: 10 hisse
  • $10,000.01 ve üzeri: 1 hisse

Bu değişiklik, yüksek fiyatlı hisselerde (Amazon: ~$220, Berkshire Hathaway A: ~$600,000) daha etkin işlem yapılmasını sağlayacak.

Endeks Ağırlıkları ve Hesaplama

S&P 500 Endeksi

S&P 500, piyasa değeri ağırlıklı bir endekstir:

Ağırlık Formülü:

Şirket Ağırlığı = (Şirket Piyasa Değeri / Toplam Endeks Piyasa Değeri) × 100

En Büyük Ağırlıklar (Temmuz 2025):

  • Microsoft (MSFT): %7.2
  • Apple (AAPL): %6.8
  • NVIDIA (NVDA): %5.9
  • Amazon (AMZN): %3.8
  • Meta (META): %2.5

Dow Jones Industrial Average

Dow Jones, fiyat ağırlıklı bir endekstir:

Hesaplama:

DJIA = (30 Şirketin Hisse Fiyatları Toplamı) / Dow Bölen

Dow Bölen yaklaşık 0.151 olup, hisse bölünmeleri ve temettülere göre ayarlanır.

Halka Arz (IPO) Süreci

IPO Akış Şeması

1. Hazırlık Aşaması (6-12 ay)
   ↓
2. SEC Başvurusu (S-1 Formu)
   ↓
3. SEC İncelemesi (2-4 ay)
   ↓
4. Roadshow (2-3 hafta)
   ↓
5. Fiyat Belirleme
   ↓
6. İşleme Başlama

Önemli IPO Örnekleri (2024-2025)

  1. Reddit (RDDT) - Mart 2024

    • IPO Fiyatı: $34
    • İlk Gün Kapanış: $50.44 (%48 artış)

  2. Arm Holdings (ARM) - Eylül 2023

    • IPO Fiyatı: $51
    • Piyasa Değeri: $54.5 milyar

Piyasa Katılımcıları

1. Bireysel Yatırımcılar (Retail Investors)

  • Toplam piyasanın %15-20'si
  • Robinhood, E*TRADE gibi platformlar kullanır
  • Meme stock hareketi ile etkileri arttı

2. Kurumsal Yatırımcılar

  • Yatırım Fonları: Vanguard, Fidelity
  • Hedge Fonlar: Bridgewater, Renaissance
  • Emeklilik Fonları: CalPERS, TIAA
  • Sigorta Şirketleri: MetLife, Prudential

3. Piyasa Yapıcılar

  • Likidite sağlar
  • Alış-satış kotasyonu verir
  • Citadel Securities, Virtu Financial

4. Yüksek Frekanslı Trader'lar (HFT)

  • Günlük işlem hacminin %50-60'ı
  • Mikrosaniye hızında işlem
  • Arbitraj ve likidite sağlama

İşlem Saatleri ve Seanslar

Normal İşlem Saatleri

  • Pre-Market: 04:00 - 09:30 EST
  • Regular Hours: 09:30 - 16:00 EST
  • After-Hours: 16:00 - 20:00 EST

Özel Günler

  • Yarım Gün: Thanksgiving sonrası, Noel arifesi
  • Kapalı Günler: Federal tatiller

Temel Piyasa Göstergeleri

1. Piyasa Değeri (Market Cap)

Piyasa Değeri = Hisse Fiyatı × Dolaşımdaki Hisse Sayısı

Sınıflandırma:

  • Large Cap: $10 milyar üzeri
  • Mid Cap: $2-10 milyar
  • Small Cap: $300 milyon - $2 milyar
  • Micro Cap: $50-300 milyon

2. İşlem Hacmi

  • Likidite göstergesi
  • Ortalama günlük hacim önemli
  • Yüksek hacim = kolay alım/satım

3. Volatilite

  • VIX (Korku Endeksi) takibi
  • Beta katsayısı
  • Standart sapma

Piyasa Düzenlemeleri

SEC (Securities and Exchange Commission)

  • Piyasa denetimi
  • Yatırımcı koruması
  • Şirket açıklamalarının kontrolü

FINRA (Financial Industry Regulatory Authority)

  • Broker-dealer denetimi
  • Lisanslama
  • Uyuşmazlık çözümü

Pattern Day Trader (PDT) Kuralı

  • $25,000 minimum hesap büyüklüğü
  • 5 işgünü içinde 4 veya daha fazla gün içi işlem
  • Marjin hesabı gerekliliği

Hisse Senedi Fiyatlaması

Hisse senedi fiyatları, arz ve talep dengesiyle belirlenir. Etkileyen faktörler:

  1. Şirket Performansı

    • Kazanç raporları
    • Gelir büyümesi
    • Kâr marjları

  2. Makroekonomik Faktörler

    • Faiz oranları
    • Enflasyon
    • GDP büyümesi

  3. Sektörel Dinamikler

    • Rekabet
    • Teknolojik değişim
    • Regülasyon

  4. Piyasa Duyarlılığı

    • Yatırımcı güveni
    • Risk iştahı
    • Momentum

Güncel Piyasa Verileri (Temmuz 2025)

Piyasa Değerleri

  • Microsoft: $3.65 trilyon
  • Apple: $3.18 trilyon
  • NVIDIA: $2.9 trilyon
  • Amazon: $2.1 trilyon
  • Tesla: $1.02 trilyon

P/E Oranları

  • Apple: 29-32
  • Microsoft: 38
  • Tesla: 175-178
  • S&P 500 Ortalama: 22

Bu yüksek değerlemeler, teknoloji sektörüne olan güveni ve yapay zeka devriminin etkilerini yansıtıyor.

📚 İleri Okuma & Kaynaklar

Kitaplar

  • "A Random Walk Down Wall Street" - Burton Malkiel
  • "The Intelligent Investor" - Benjamin Graham
  • "Common Stocks and Uncommon Profits" - Philip Fisher

Web Kaynakları

  • SEC.gov - Resmi düzenlemeler ve formlar
  • Yahoo Finance - Güncel piyasa verileri
  • Bloomberg Terminal - Profesyonel veri ve analiz
  • FINRA.org - Yatırımcı eğitimi

Veri Platformları

  • TradingView - Grafik ve teknik analiz
  • Morningstar - Temel analiz ve araştırma
  • EDGAR Database - Şirket raporları
  • Federal Reserve Economic Data (FRED)

Podcast ve YouTube

  • "We Study Billionaires" - The Investors Podcast
  • "Chat with Traders" - Aaron Fifield
  • Ben Felix YouTube Kanalı
  • Two Cents - Finansal okuryazarlık