Enerji Piyasaları

Enerji emtiaları, modern ekonominin can damarıdır ve küresel ticaretin en stratejik varlık sınıfını oluşturur. Ham petrol, doğal gaz, kömür ve elektrik gibi enerji kaynakları, hem üretim hem tüketim tarafında devasa ekonomik etkiye sahiptir. Bu piyasalar, jeopolitik gelişmeler, iklim koşulları, teknolojik yenilikler ve üretici ülkelerin politikalarına son derece duyarlıdır. 2025 yılında enerji piyasaları, yeşil dönüşüm baskısı ile geleneksel fosil yakıt dinamikleri arasında denge arayışını sürdürmektedir.

Enerji Emtialarının Sınıflandırması

1. Sıvı Yakıtlar

Ham Petrol (Crude Oil)

WTI (West Texas Intermediate): ABD'nin referans ham petrolü, Cushing, Oklahoma'da teslim
Brent: Kuzey Denizi petrolü, küresel fiyatlama standardı
Dubai/Oman: Asya piyasaları için referans
Urals: Rus petrolü, Avrupa piyasalarında işlem görür

Rafine Ürünler

Benzin (RBOB Gasoline)
Motorin (ULSD - Ultra Low Sulfur Diesel)
Jet Yakıtı (Jet Fuel/Kerosene)
Fuel Oil (Bunker yakıtı)

2. Gaz Yakıtlar

Doğal Gaz

Henry Hub (ABD referans fiyatı)
TTF (Avrupa - Title Transfer Facility)
JKM (Asya - Japan Korea Marker)
NBP (İngiltere - National Balancing Point)

LNG (Sıvılaştırılmış Doğal Gaz)

Küresel ticaret için kritik
Spot ve uzun vadeli kontratlar

3. Katı Yakıtlar

Kömür: Termal (elektrik üretimi) ve koklaşabilir (çelik üretimi)
Uranyum: Nükleer santral yakıtı

4. Yenilenebilir Enerji ve Elektrik

Karbon kredileri
Yeşil sertifikalar
Elektrik vadeli kontratları

Petrol Piyasasının Dinamikleri

Küresel Petrol Talebi ve Arzı (2025)

Talep:

Günlük küresel talep: ~102 milyon varil
En büyük tüketiciler: ABD (20 mb/g), Çin (16 mb/g), Hindistan (5.5 mb/g)
Ulaştırma sektörü toplam talebin %60'ı

Arz:

Günlük küresel üretim: ~102.5 milyon varil
En büyük üreticiler: ABD (13 mb/g), Suudi Arabistan (10.5 mb/g), Rusya (10 mb/g)
OPEC+ küresel üretimin %40'ını kontrol ediyor

OPEC+ ve Üretim Politikaları

OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) 13 üye ülke: Suudi Arabistan, İran, Irak, Kuveyt, BAE, Venezuela, Libya, Nijerya, Cezayir, Angola, Ekvator Ginesi, Gabon, Kongo

OPEC+ (OPEC + Müttefikler) OPEC'e ek olarak Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Meksika dahil 23 ülke

Üretim Kota Mekanizması

Referans Üretim Seviyeleri: Her ülke için belirlenen baz üretim
Kesinti Anlaşmaları: Fiyat desteği için koordineli üretim kesintileri
Uyum İzleme: Aylık raporlarla kota uyumu takibi
Piyasa Yönetimi: Arz-talep dengesine göre dinamik ayarlama

2025 OPEC+ Stratejisi

Kademeli üretim artışı: Aylık 400,000 varil/gün
Yedek kapasite yönetimi
Çin talebi belirsizliği nedeniyle temkinli yaklaşım
ABD shale üretimi ile rekabet

Doğal Gaz Piyasası ve Mevsimsellik

Mevsimsel Talep Döngüsü

Kış Sezonu (Kasım-Mart)

Isınma talebi zirve yapar
Stok çekim dönemi
Fiyat volatilitesi artar

Yaz Sezonu (Nisan-Ekim)

Elektrik üretimi için klima talebi
Stok injeksiyon dönemi
Nispeten düşük fiyatlar

EIA Doğal Gaz Stok Verileri (2025 Güncel)

Haftalık Stok Raporu:

Yayın zamanı: Her Perşembe 10:30 EST
Mevcut stok: 2,598 Bcf (Mayıs 2025)
5 yıllık ortalama: 2,481 Bcf
Stok/ortalama oranı: %104.7

Stok Seviyeleri ve Fiyat İlişkisi:

Stoklar > 5 yıllık ortalama = Fiyat baskısı
Stoklar < 5 yıllık ortalama = Fiyat desteği
Kritik eşik: 3,500 Bcf (kış sonu hedefi)

Henry Hub Fiyat Dinamikleri

2025 spot fiyat aralığı: $2.50-4.50/MMBtu
Mevsimsel spread: Kış-yaz farkı $1-2/MMBtu
LNG ihracat etkisi: Günlük 14 Bcf talep

Petrol Fiyat Oluşumu ve Spread'ler

Brent-WTI Spread

Tarihsel olarak Brent, WTI'dan $2-3/varil primli işlem görür:

Pozitif Spread (Brent > WTI): Normal durum, kalite ve coğrafi faktörler
Negatif Spread (WTI > Brent): Nadir, genellikle ABD altyapı kısıtları

Crack Spread

Ham petrol ile rafine ürün fiyat farkı:

3:2:1 Crack: 3 varil ham petrol → 2 varil benzin + 1 varil motorin
Rafineri karlılık göstergesi
Tipik aralık: $10-25/varil

Calendar Spread (Zaman Yapısı)

Contango: Vadeli > Spot

Depolama maliyeti + finansman
Normal piyasa koşulu
2025'te hafif contango

Backwardation: Spot > Vadeli

Acil talep veya arz sıkıntısı
OPEC kesintileri tetikleyebilir

Enerji Vadeli İşlem Piyasaları

CME Group (NYMEX)

WTI Crude Oil Futures (CL)

Kontrat büyüklüğü: 1,000 varil
Fiyatlama: $/varil
Minimum tick: $0.01 = $10
Teslimat: Cushing, Oklahoma

Henry Hub Natural Gas Futures (NG)

Kontrat büyüklüğü: 10,000 MMBtu
Fiyatlama: $/MMBtu
Minimum tick: $0.001 = $10
Teslimat: Louisiana

ICE (Intercontinental Exchange)

Brent Crude Futures

Kontrat büyüklüğü: 1,000 varil
Cash settlement
Küresel benchmark

TTF Natural Gas

Avrupa doğal gaz referansı
EUR/MWh cinsinden

Risk Faktörleri ve Volatilite Kaynakları

1. Jeopolitik Riskler

Orta Doğu Gerginlikleri

Hürmüz Boğazı: Günlük 21 milyon varil petrol geçişi
İran-İsrail gerginliği
Yemen/Husi saldırıları

Rusya-Ukrayna Savaşı

Avrupa'nın Rus gazına bağımlılığı azalıyor
Nord Stream sabotajı
Alternatif rota arayışları

2. İklim ve Hava Durumu

Kasırgalar

Meksika Körfezi üretimi risk altında
Rafineri kapanmaları
Tipik etki: %10-20 üretim kaybı

Extreme Weather

Polar vortex → Doğal gaz fiyat spike'ı
Sıcak hava dalgası → Elektrik talebi artışı

3. Teknolojik Faktörler

Shale Devrimi

ABD'yi net petrol ihracatçısı yaptı
Breakeven fiyatı: $45-55/varil
Hızlı üretim tepkisi

Yeşil Dönüşüm

Elektrikli araç penetrasyonu
Yenilenebilir enerji kapasitesi artışı
Karbon fiyatlandırması

Vaka Analizleri

Vaka 1: 2020 Nisan WTI Negatif Fiyat Krizi

Arka Plan:

COVID-19 pandemi → Talep çöküşü
Mayıs 2020 kontratı vade sonu
Cushing depolama kapasitesi doldu

Olay:

20 Nisan 2020: WTI May futures -$37.63/varil
Fiziki teslimat zorunluluğu + depolama yokluğu
Finansal pozisyon kapatma paniği

Dersler:

Fiziki teslimat riski
ETF ve perakende yatırımcı zararları
Kontrat rollover önemi

Vaka 2: 2021 Texas Soğuk Hava Krizi

Olay:

Şubat 2021: Polar vortex Texas'ı vurdu
Doğal gaz üretimi %50 düştü
Elektrik kesintileri

Sonuç:

Doğal gaz spot fiyatı: $3 → $600/MMBtu
Milyarlarca dolarlık ekonomik kayıp
Altyapı dayanıklılığı tartışmaları

Hedging Stratejileri

1. Havayolu Yakıt Hedging

Strateji: Jet yakıtı fiyat riskinden korunma

WTI/Brent futures kullanımı
Collar stratejisi: Put al + Call sat
Tipik hedge oranı: %40-70

Örnek: Southwest Airlines

2000'lerde agresif hedging
Rakiplerine göre milyarlarca dolar tasarruf

2. Doğal Gaz Producer Hedging

Strateji: Üretici fiyat garantisi

Forward satış kontratları
Basis swap (Henry Hub vs. yerel fiyat)
Volumetrik üretim esnekliği

3. Rafineri Margin Hedging

Strateji: Crack spread korunması

Ham petrol alım + ürün satım futures
3:2:1 veya 5:3:2 crack spread
Sezonsal margin optimizasyonu

2025 Enerji Piyasası Görünümü

Petrol Piyasası Projeksiyonları

Fiyat Beklentileri:

WTI: $65-85/varil bandı
Brent: $68-88/varil bandı
Brent-WTI spread: $2-4

Belirleyici Faktörler:

Çin ekonomik toparlanması
OPEC+ üretim disiplini
ABD shale üretim tepkisi
İran nükleer anlaşma

Doğal Gaz Piyasası Projeksiyonları