Vaka Analizleri

2008 finansal krizi ve 2020 pandemi dönemindeki endeks hareketleri, makro olayların piyasalar üzerindeki etkisini gösterir. Bu örnekler, stratejik bakış açısı geliştirmek için incelenir. Tarihi krizler ve toparlanma dönemleri, gelecekteki benzer durumlar için yol gösterici dersler sunar ve risk yönetimi stratejilerinin geliştirilmesinde kritik öneme sahiptir.

2008 Küresel Finansal Krizi

Krizin Kronolojisi ve Endeks Performansları

2007-2009 Bear Market:

• Süre: 17 ay (Ekim 2007 - Mart 2009)
• S&P 500 kaybı: -%51.9
• Dow Jones kaybı: -%53.8
• Nasdaq kaybı: -%54.5
• FTSE 100 kaybı: -%47.3
• DAX kaybı: -%55.2

Kritik Tarihler:

• 9 Ağustos 2007: BNP Paribas fonlarını dondurdu - krizin başlangıcı
• 15 Eylül 2008: Lehman Brothers iflası - sistemik çöküş
• 29 Eylül 2008: Dow Jones -777 puan (-%6.98) - rekor günlük düşüş
• 9 Mart 2009: S&P 500 dip noktası (666 puan)

Krizin Anatomisi

1. Mortgage Krizi (2006-2007)

Subprime mortgage hacmi: $1.3 trilyon
CDO piyasası: $600 milyar
Ev fiyatları düşüşü: -%30 (ulusal ortalama)

2. Finansal Sistem Çöküşü (2008)

• Bear Stearns kurtarılması (Mart)
• Fannie Mae/Freddie Mac devletleştirilmesi (Eylül)
• Lehman Brothers iflası (15 Eylül)
• AIG kurtarılması ($85 milyar)
• TARP programı ($700 milyar)

3. Küresel Yayılma

• İzlanda bankacılık sistemi çöküşü
• Avrupa borç krizi tetiklenmesi
• Gelişmekte olan piyasalar sermaye kaçışı
• Emtia fiyatları çöküşü

VIX ve Korku Göstergeleri

VIX Seviyeleri:

• Normal dönem: 12-20
• Ağustos 2008: 25-35
• Eylül 2008: 35-45
• Ekim 2008: 59.89
• 20 Kasım 2008: 89.53 (tarihi zirve)

Sektörel Performanslar

Policy Response ve Etkileri

Federal Reserve Müdahaleleri:

1. Faiz indirimleri: %5.25'ten %0-0.25'e
2. QE1: $1.75 trilyon varlık alımı
3. TALF programı: $1 trilyon
4. Swap hatları: $600 milyar

Endeks Toparlanması:

• Mart 2009 - Aralık 2009: S&P 500 +67%
• 2009-2013: Bull market başlangıcı
• Mart 2013: S&P 500 yeni tarihi zirve

Öğrenilen Dersler

1. Sistematik Risk Yönetimi

   • Too big to fail problematiği
   • Leverage limitleri önemi
   • Stres testi gerekliliği

2. Likidite Krizleri

   • Interbank güven kaybı
   • Credit freeze etkileri
   • Central bank son borç verici rolü

3. Regülasyon Değişiklikleri

   • Dodd-Frank yasası
   • Basel III standartları
   • Volcker kuralı

2020 COVID-19 Pandemi Krizi

Hızlı Çöküş ve Rekor Toparlanma

Tarihin En Hızlı Bear Market'ı:

• Süre: 33 gün (19 Şubat - 23 Mart 2020)
• S&P 500: 3,386 → 2,237 (-%33.9)
• Dow Jones: -%36.8
• Nasdaq: -%29.7
• Russell 2000: -%40.7

Küresel Endeks Performansları:

• FTSE 100: -%34.5
• DAX: -%38.8
• Nikkei 225: -%29.2
• Shanghai Composite: -%15.9
• BIST 100: -%35.6

Krizin Benzersiz Özellikleri

1. Sağlık Krizi → Ekonomik Kriz

• İlk kez temel ekonomik göstergeler sağlamken kriz
• Zorunlu kapatmalar ve lockdown'lar
• Arz ve talep şoku birlikte
• Hizmet sektörü felci

2. Volatilite Patlaması

11 Mart 2020: WHO pandemi ilanı
12 Mart 2020: S&P 500 -%9.5
16 Mart 2020: S&P 500 -%12.0 (1987'den beri en kötü)
VIX: 82.69 (tarihi ikinci en yüksek)

3. Circuit Breaker Aktivasyonları

• 9 Mart: Level 1 (%7 düşüş)
• 12 Mart: Level 1
• 16 Mart: Level 1
• 18 Mart: Level 1

Sektörel Ayrışma

Kazananlar (Mart-Aralık 2020):

• Teknoloji: +43%
• E-ticaret: +95%
• Streaming: +65%
• Gaming: +55%
• Cloud computing: +70%

Kaybedenler:

• Havayolları: -%45
• Cruise lines: -%70
• Oteller: -%40
• Petrol/Gaz: -%35
• Ticari gayrimenkul: -%50

Benzeri Görülmemiş Policy Response

Parasal Politika:

1. Fed Müdahaleleri:

   • Sınırsız QE ilanı
   • $3 trilyon+ bilanço genişlemesi
   • Corporate bond alımları
   • Main Street Lending programı

2. Global Merkez Bankaları:

   • ECB: €1.85 trilyon PEPP
   • BOJ: Sınırsız JGB alımı
   • BOE: £895 milyar QE

Mali Politika:

• ABD: $2.2 trilyon CARES Act
• AB: €750 milyar Recovery Fund
• Japonya: ¥117 trilyon stimulus
• Global: ~$16 trilyon toplam

V-Shaped Recovery

Toparlanma Hızı:

• 23 Mart - 31 Mayıs: S&P 500 +39%
• Haziran 2020: Nasdaq yeni zirve
• Ağustos 2020: S&P 500 yeni zirve
• Kasım 2020: Dow Jones yeni zirve

Recovery Faktörleri:

1. Merkez bankası likiditesi
2. Fiscal stimulus checks
3. Aşı haberleri (Kasım 2020)
4. Teknoloji adaptasyonu
5. Retail yatırımcı patlaması

Karşılaştırmalı Analiz: 2008 vs 2020

Benzerlikler

1. İlk Tepki:

   • %30+ endeks düşüşleri
   • VIX 80+ seviyeleri
   • Likidite krizleri
   • Global yayılma

2. Policy Response:

   • Agresif faiz indirimleri
   • QE programları
   • Fiscal stimulus
   • Koordineli global aksiyon

Temel Farklar

Diğer Önemli Vaka Analizleri

1987 Black Monday

19 Ekim 1987:

• Dow Jones: -%22.6 (tek günde)
• S&P 500: -%20.5
• Program trading ve portfolio insurance başarısızlığı
• Circuit breaker kurallarının doğuşu

2000 Dot-Com Bubble

Teknoloji Balonu Patlaması:

• Nasdaq: -%78 (2000-2002)
• Amazon: -%95
• Pets.com ve diğer iflaslar
• Value investing'in geri dönüşü

2010 Flash Crash

6 Mayıs 2010:

• Dow Jones: -1,000 puan (dakikalar içinde)
• HFT ve algoritma problemleri
• Likidite buharlaşması
• Regülasyon değişiklikleri

2015 Çin Borsası Çöküşü

Haziran-Ağustos 2015:

• Shanghai Composite: -%43
• Global bulaşma etkileri
• Yuan devalüasyonu
• Capital control müdahaleleri

Risk Yönetimi Dersleri

Portfolio Construction

Kriz Dönemleri İçin Optimal Yapı:

1. Core Holdings (60-70%)

   • Diversified equity
   • Quality bias
   • Low leverage companies

2. Defensive Allocation (20-30%)

   • Government bonds
   • Gold
   • Cash reserves

3. Alternative Strategies (10%)

   • Long volatility
   • Managed futures
   • Market neutral

Early Warning Signals

Makro Göstergeler:

• Yield curve inversion
• Credit spread genişlemesi
• VIX term structure
• High yield default oranları
• M2 money supply değişimi

Teknik Göstergeler:

• Breadth deterioration
• New highs/lows ratio
• Volume patterns
• Sector rotation
• Momentum loss

Crisis Management Checklist

Pre-Crisis Hazırlık:

• Risk limitleri belirleme
• Hedging stratejileri
• Likidite tamponu
• Scenario analysis
• Communication planı

Crisis Sırasında:

• Pozisyon boyutu azaltma
• Kalite'ye rotasyon
• Volatilite satışından kaçınma
• Rebalancing disiplini
• Opportunistic alımlar

Gelecek Krizler İçin Hazırlık

Potansiyel Risk Faktörleri (2025+)

1. Borç Krizi:

   • Sovereign debt levels
   • Corporate leverage
   • Private credit bubble

2. Teknoloji Riskleri:

   • AI bubble potansiyeli
   • Cyber attack sistemik risk
   • Regulatory crackdown

3. Jeopolitik Riskler:

   • US-China decoupling
   • Energy transition şokları
   • Climate change etkileri

Modern Portfolio Korunma

Yeni Nesil Hedging:

• Tail risk hedging stratejileri
• Dynamic volatility allocation
• Cross-asset correlations
• Alternative risk premia
• Crypto diversification

Sonuç ve Öneriler

Tarihi vaka analizleri gösteriyor ki:

1. Her kriz farklıdır - Hazırlık çeşitli senaryoları kapsamalı
2. Hız önemlidir - Modern krizler daha hızlı gelişiyor
3. Policy response kritiktir - Merkez bankası/hükümet müdahaleleri belirleyici
4. Teknoloji rol değiştirici - HFT, algorithmic trading, social media etkileri
5. Behavioral finance - Panik ve FOMO döngüleri

Yatırımcılar için temel tavsiyeler:

• Diversifikasyon disiplini
• Risk yönetimi önceliği
• Uzun vadeli perspektif
• Kriz fırsatlarına hazırlık
• Sürekli öğrenme ve adaptasyon

📚 İleri Okuma & Kaynaklar

• NBER - Financial Crisis Timeline
• Federal Reserve - Crisis Response
• IMF - Global Financial Stability Reports
• BIS - Financial Crisis Repository
• Ray Dalio - Principles for Navigating Big Debt Crises