Tahvil Piyasası ve Faizler

Tahvil piyasası, küresel finansal sistemin bel kemiğidir. Yaklaşık 130 trilyon dolarlık büyüklüğü ile hisse senedi piyasasından daha büyük olan bu piyasa, ekonominin nabzını tutar. Tahvil getirileri sadece borçlanma maliyetlerini belirlemekle kalmaz, aynı zamanda ekonomik beklentiler, enflasyon endişeleri ve risk algısı hakkında kritik sinyaller verir. Modern finansta "tahvil piyasası asla yanılmaz" sözü, bu piyasanın öngörü gücünü vurgular.

Tahvil Piyasası Temelleri ve Mekanizması

Tahvil Fiyat-Getiri İlişkisi

Tahvil fiyatları ile getirileri arasında ters ilişki vardır. Bu ilişki, sabit getirili yatırımların temel dinamiğidir:

Tahvil Fiyatlama Formülü:

Fiyat = Σ (Kupon / (1 + Getiri)^t) + (Nominal / (1 + Getiri)^n)

Örnek Hesaplama:

  • 5 yıl vadeli, %5 kuponlu, 1000 TL nominal tahvil
  • Piyasa getirisi %6 ise: Fiyat = 957.88 TL
  • Piyasa getirisi %4 ise: Fiyat = 1044.52 TL

Duration ve Convexity

Modified Duration: Faiz oranlarındaki %1'lik değişime karşı tahvil fiyatının yüzde değişimi

Fiyat Değişimi % ≈ -Modified Duration × Δ Getiri

Convexity: Duration'ın lineer olmayan etkilerini yakalar. Büyük faiz değişimlerinde önemlidir.

2025 Piyasa Örnekleri:

  • 2 yıllık US Treasury Duration: 1.9
  • 10 yıllık US Treasury Duration: 8.5
  • 30 yıllık US Treasury Duration: 19.2

Getiri Eğrisi Analizi ve Ekonomik Sinyaller

Getiri Eğrisi Şekilleri

  1. Normal (Pozitif Eğimli) Eğri

    • Uzun vadeli getiriler > Kısa vadeli getiriler
    • Sağlıklı ekonomik büyüme beklentisi
    • Normal risk primi

  2. Düz (Flat) Eğri

    • Tüm vadelerde benzer getiriler
    • Ekonomik belirsizlik
    • Geçiş dönemi sinyali

  3. Ters (Negatif Eğimli) Eğri

    • Kısa vadeli getiriler > Uzun vadeli getiriler
    • Resesyon öncü göstergesi
    • Tarihsel başarı oranı: %80+

  4. Humped Eğri

    • Orta vadede zirve yapan getiriler
    • Politika belirsizliği
    • Geçici şok beklentisi

Getiri Eğrisi Spreadleri

2s10s Spread (2-10 yıl farkı):

  • En popüler eğri göstergesi
  • <0: Ters eğri, resesyon riski

  • 200 bps: Güçlü büyüme beklentisi

3m10y Spread:

  • Fed'in tercih ettiği gösterge
  • Daha erken sinyal verme eğilimi

5s30s Spread:

  • Uzun vadeli enflasyon beklentileri
  • Merkez bankası kredibilitesi

Tarihsel Resesyon Tahminleri

ABD Resesyonları ve Ters Eğri:

  • 1980 Resesyonu: 18 ay önce ters eğri
  • 1990 Resesyonu: 15 ay önce ters eğri
  • 2001 Resesyonu: 12 ay önce ters eğri
  • 2008 Krizi: 23 ay önce ters eğri
  • 2020 Pandemi: İstisna (dışsal şok)

Vade Yapısı Teorileri

1. Beklentiler Teorisi

Uzun vadeli getiriler, gelecek kısa vadeli getirilerin ortalamasıdır:

(1 + R_2)^2 = (1 + R_1) × (1 + E[R_1,2])

2. Likidite Primi Teorisi

Yatırımcılar uzun vade için ekstra getiri (term premium) talep eder:

R_uzun = E[R_kısa ortalama] + Likidite Primi

3. Piyasa Segmentasyonu Teorisi

Farklı vadeler farklı yatırımcı gruplarına hitap eder, bağımsız fiyatlanır.

4. Tercih Edilen Habitat Teorisi

Yatırımcıların vade tercihleri var ama yeterli prim karşılığı değişebilir.

Devlet Tahvilleri ve Güvenli Liman Dinamikleri

ABD Hazine Tahvilleri (US Treasuries)

Tahvil Türleri:

  • T-Bills: <1 yıl, iskontolu
  • T-Notes: 2-10 yıl, kuponlu
  • T-Bonds: 20-30 yıl, kuponlu
  • TIPS: Enflasyona endeksli

2025 Getiri Seviyeleri:

  • 3 ay: %4.50
  • 2 yıl: %4.25
  • 10 yıl: %4.00
  • 30 yıl: %4.25

Alman Bundlar

Avrupa'nın güvenli limanı:

  • Negatif getiri dönemleri (2019-2022)
  • ECB politikalarına hassasiyet
  • İtalya spreadi risk göstergesi

Japon Devlet Tahvilleri (JGB)

  • Yield Curve Control altında
  • BoJ'un en büyük alıcı olması
  • Demografik baskılar

Kredi Spreadleri ve Risk Değerlendirmesi

Investment Grade (IG) Spreadler

Rating Kategorileri:

  • AAA/Aaa: Risk-free'ye yakın
  • AA/Aa: Minimal kredi riski
  • A: Düşük kredi riski
  • BBB/Baa: Orta kredi riski

2025 IG Spread Seviyeleri:

  • AAA: +30-50 bps
  • AA: +50-80 bps
  • A: +80-120 bps
  • BBB: +120-200 bps

High Yield (HY) Spreadler

Junk Bond Kategorileri:

  • BB: Spekülatif
  • B: Yüksek risk
  • CCC ve altı: Distressed

HY Spread Göstergeleri:

  • <400 bps: Risk-on ortam
  • 400-600 bps: Normal seviyeler

  • 800 bps: Stres/kriz dönemi

Emerging Market (EM) Tahvilleri

Hard Currency (USD/EUR) EM Tahvilleri:

  • EMBI+ Endeksi takibi
  • Ülke risk primleri
  • Dolar gücü hassasiyeti

Local Currency EM Tahvilleri:

  • Kur riski içerir
  • Daha yüksek volatilite
  • Yerel para politikası etkisi

Merkez Bankası Politikaları ve Tahvil Piyasası

Quantitative Easing (QE) Etkileri

Portföy Dengeleme Kanalı:

  • MB tahvil alımları → Arz azalması → Getiri düşüşü
  • Yatırımcılar riskli varlıklara yönelir

Sinyal Kanalı:

  • Uzun süre düşük faiz taahhüdü
  • Forward guidance güçlendirmesi

2020-2022 QE Boyutları:

  • Fed: 4.5 trilyon $ bilanço artışı
  • ECB: 3.5 trilyon € APP + PEPP
  • BoJ: GDP'nin %130'u bilanço

Quantitative Tightening (QT) Süreci

2025 QT Dinamikleri:

  • Fed: Aylık 95 milyar $ bilanço küçültme
  • ECB: APP reinvestment durdurma
  • Getiri eğrisi dikleşmesi

Yield Curve Control (YCC)

BoJ Modeli:

  • 10 yıllık JGB getiri hedefi
  • Sınırsız alım taahhüdü
  • Piyasa ile mücadele riskleri

Avustralya Deneyimi:

  • 2020-2021 YCC uygulaması
  • Erken sonlandırma maliyeti
  • Kredibilite hasarı

Tahvil Trading Stratejileri

Directional Stratejiler

  1. Duration Trading

    • Faiz görüşüne göre duration ayarlama
    • Futures ile hedge/leverage

  2. Convexity Trading

    • Büyük volatilite beklentisi
    • Barbell vs Bullet portföyler

Relative Value Stratejiler

  1. Curve Trading

    • Steepener: Eğri dikleşmesi
    • Flattener: Eğri düzleşmesi
    • Butterfly: Eğri şekil değişimi

  2. Spread Trading

    • Credit spread: IG vs HY
    • Country spread: Almanya vs İtalya
    • Sector rotation

Arbitraj Stratejileri

  1. Cash-Futures Basis

    • Teslimat opsiyonu değeri
    • Repo finansman arbitrajı

  2. Box Trades

    • Aynı ihraççı farklı vadeler
    • Likidite primi farkları

Enflasyon Korumalı Tahviller

TIPS (Treasury Inflation-Protected Securities)

Mekanizma:

  • Anapara enflasyona endeksli
  • Reel getiri garantisi
  • Deflasyon koruması

Breakeven Enflasyon:

Breakeven = Nominal Getiri - TIPS Getiri

2025 Breakeven Seviyeleri:

  • 5 yıl: %2.50
  • 10 yıl: %2.35
  • 30 yıl: %2.40

Diğer Enflasyon Korumalı Tahviller

  • İngiltere: Index-Linked Gilts
  • Almanya: Bund€i
  • Fransa: OATi/OAT€i

Tahvil Piyasası Risk Yönetimi

Faiz Riski Yönetimi

  1. Duration Matching

    • Aktif-pasif uyumu
    • İmmunizasyon stratejileri

  2. Derivatif Kullanımı

    • Interest Rate Swaps
    • Swaptions
    • Bond futures

Kredi Riski Yönetimi

  1. Diversifikasyon

    • Sektör çeşitlendirmesi
    • Coğrafi dağılım
    • Rating dağılımı

  2. Credit Default Swaps

    • Single-name CDS
    • Index CDS (CDX, iTraxx)

2025 Tahvil Piyasası Temaları

Ana Trendler

  1. Normalleşme Süreci

    • QE sonrası dünya
    • Pozitif reel getiriler
    • Term premium dönüşü

  2. ESG Tahvilleri

    • Green bonds
    • Social bonds
    • Sustainability-linked bonds

  3. Dijitalleşme

    • Blockchain tahvil ihraçları
    • Tokenization
    • Otomatik market making

Risk Faktörleri

  1. Enflasyon Belirsizliği

    • Merkez bankası kredibilitesi
    • Fiscal dominance endişeleri

  2. Jeopolitik Riskler

    • Güvenli liman akımları
    • Fragmentasyon riskleri

  3. Teknoloji Disruptionı

    • AI trading etkileri
    • Piyasa mikroyapısı değişimi

Pratik Tahvil Yatırım İpuçları

Portföy Konstrüksiyonu

  1. Core-Satellite Yaklaşımı

    • Core: IG devlet/şirket tahvilleri
    • Satellite: HY, EM, TIPS

  2. Risk Bütçelemesi

    • Duration riski: %40
    • Kredi riski: %40
    • Diğer (likidite, vs): %20

İzlenmesi Gereken Göstergeler

  1. Günlük: 10 yıllık getiriler, 2s10s spread
  2. Haftalık: İhale sonuçları, fund flows
  3. Aylık: Merkez bankası kararları, CPI
  4. Dönemsel: QRA (Quarterly Refunding)


📚 İleri Okuma & Kaynaklar